Ms0467-metadata

Jacques de Voragine, Legenda aurea 

Création de l’objet original: milieu du XVe siècle. Après 1428 car le fol. 14v comporte des miracula survenus à Rillaar (Aarschot) mentionnant ce millésime. Un morceau de papier inséré entre les fol. 132 et 133 laisse voir en filigrane une tête de bœuf très similaire au n° 14.193 de l’inventaire de Briquet, suggérant un papier produit à Anvers ou Namur vers 1464-1466. Manuscrit copié en Brabant ou dans la principauté de Liège. La présence de légendes extérieures au corpus habituel de la Legenda aurea (Vie et miracles de Ste Gertrude, Vies de S. Servais, Ste Dympne, S. Remacle, S. Séverin de Cologne) constitue un indice supplémentaire en faveur de cette provenance.    

Lieu de conservation: Bruxelles, Bibliothèque de la Société des Bollandistes, manuscrit 467

Dimensions et poids: 213 × 144 millimètres | 1,37 kg

Matériau ou support de l’objet: papier. Filigranes

Langue(s) de l’objet: latin, français

302 feuillets

Reliure contemporaine (XXe s.) en cuir sur ais de bois; dos à cinq nerfs | pièce de titre: Vitae sanctorum.  En queue de dos, cote « 467 ».  Quatre éléments métalliques d’un fermoir subsistent sur les ais, mais les pattes de ce fermoir manquent.  

Ex-libris (XVIe s.) : Sum D. Remedii Van Geelberghe (fol. 1r et contreplat supérieur)

Deux feuillets de garde (détachés) en parchemin contiennent la copie faite par les échevins de Liège en date du 1er juillet 1422 d’un acte de succession. Sur le contreplat supérieur, étiquette (XXe s.) du Museum Bollandianum, avec la cote.

Description physique de l’objet: 302 feuillets. Sénions (cahiers de 12 feuillets), avec réclames. Foliotation en chiffres arabes, attestant des doublons: fol. 17, fol. 47, fol. 144, fol. 145, fol. 163, fol. 174, fol. 237 et fol. 243. Autres anomalies: la foliotation passe directement du fol. 75 au fol. 78 et du fol. 135 au 140. 

Texte sur deux colonnes, 38 lignes, copié par une seule main. Réglures. Des lettrines colorées (en rouge) constituent la principale décoration apportée au manuscrit. Aux fol. 67v et 273r, dessins à la plume (visage) dans une initiale. Rares annotations marginales dues à une autre main. Quelques feuillets sont légèrement endommagés (fol. 162) ou menacent de se détacher de la reliure (fol. 120, 131).

 

Ressources liées à l’objet: CICWEB: http://www.cicweb.be/fr/manuscrit.php?id=561&idi=10| http://medium-avance.irht.cnrs.fr/ark:/63955/md386h440x4p | https://fama.irht.cnrs.fr/manuscrit/36236

Mots-clés (5): Jacques de Voragine | Legenda aurea | hagiographie | Elucidarium 

Organisme ou personne ayant financé la numérisation: Steven Gysens (Lokeren)

Bibliographie : H. Moretus, Catalogus codicum hagiographicorum latinorum bibliothecae bollandianae, in Analecta Bollandiana, 24 (1905), p. 457-461 | Pélagie la pénitente. Métamorphoses d’une légende, éd. P. Petitmengin (= Études Augustiniennes), t. II, Paris, 1984, p. 158 | B. Fleith, Studien zur Überlieferungsgechichte der lateinischen Legenda aurea (= Subsidia hagiographica, 72), Bruxelles, 1991, p. 83.

Compléments bibliographiques, observations, corrections : digitization@bollandistes.be 

Contenu :

(Fol. 1r-272r) [Iacobus de Voragine, Legenda aurea] Vita Sanctorum = BHL 9035

(Fol. 1r) [Prologus]

(Fol. 2r) [De adventu Domini]

(Fol. 5v) [De sancto Andrea apostolo]

(Fol. 10r) [De sancto Nicholao]

(Fol. 12r) [De sancto Nicholao] Translatio sancti Nycholai

(Fol. 13v) [De sancto Nicholao] Alia miracula in historia ecclesiastica reperta sancti Nycholai = BHL 6133, 6138, 6141, 6145, 6108 (exc.)

(Fol. 14v) [De sancto Nicholao] Miracula de sancto Nycholao in villa de Rillaer quondam eventa = BHL 6211b

(Fol. 14v) [De beata Maria virginis] Miracula per beatum Ancelmum abbreviata de beata Maria virgine de ipsius conceptione = Mir. BMV 260, 201, 964

(Fol. 15r) [De sancta Lucia] = BHL 4996

(Fol. 16v) [De sancto Thoma apostolo]

(Fol. 18v) [De festivitatibus. De nativitate Domini]

(Fol. 21v) [De sancta Anastasia]

(Fol. 22v) [De sancto Stephano]

(Fol. 25r) [De sancto Iohanne evangelista]

(Fol. 27v) [De innocentibus] = BHL 4277

(Fol. 29r) [De sancto Thoma Cantuariensi] = BHL 8215

(Fol. 30v) [De sancto Silvestro]

(Fol. 34v) [De circumcisione Domini]

(Fol. 37r) [De epiphania Domini]

(Fol. 40r) [De sancto Paulo heremita]

(Fol. 40v) [De sancto Felice presbytero]

(Fol. 40v) [De sancto Antonio abbate] (finis var.)

(Fol. 42v) [De sancto Fabiano]

(Fol. 42v) [De sancto Sebastiano]

(Fol. 44v) [De sancta Agnete]

(Fol. 46r) [De sancto Vincentio]

(Fol. 47v) [De sancto Basilio] = BHL 1025

(Fol. 48v) [De conversione sancti Pauli]

(Fol. 49r) [De sancto Iuliano]

(Fol. 51v) [Dicto de festivitatibus. De Septuagesima]

(Fol. 52r) [De Sexagesima]

(Fol. 52v) [De Quinquagesima]

(Fol. 53r) [De Quadragesima]

(Fol. 53v) [De Ieiuniis quatuor temporum]

(Fol. 54v) [De purificatione beate Virginis]

(Fol. 58r) [De sancto Blasio]

(Fol. 59r) [De sancta Agatha]

(Fol. 60v) [De sancto Vedasto] (var.)

(Fol. 61r) [De sancto Amando]

(Fol. 61v) [De sancto Valentino presbytero]

(Fol. 62r) [De sancta Iuliana] (var.)

(Fol. 63r) [De cathedra sancti Petri]

(Fol. 65r) [De sancto Mathia] = BHL 5717

(Fol. 67v) [De sancto Gregorio] = BHL 3646 (deest finis)

(Fol. 73r) [De sancta Gertrude] = BHL 3493 (solus liber II, sine prologo), BHL 3498 (c. 17-25), BHL 3501 (var.)

(Fol. 86r) [De sancto Longino]

(Fol. 86v) [De sancto Benedicto] = BHL 1113

(Fol. 89v) [De sancto Patricio] = BHL 6514

(Fol. 91r) [De annuntiatione dominica]

(Fol. 93v) [De passione Christi]

(Fol. 98r) [Dicto de festivitatibus. De resurrectione Domini]

(Fol. 101v) [De sancta Maria Egyptiaca]

(Fol. 102v) [De sancto Ambrosio]

(Fol. 106r) [De sancto Georgio] = BHL 3395

(Fol. 108r) [De sancto Marco evangelista] = BHL 5290, BHL 5291

(Fol. 110v) [De sancto Vitali]

(Fol. 111r) [De sancto Philippo apostolo]

(Fol. 111v) [De sancto Iacobo apostolo] = BHL 4098

(Fol. 114v) [De inventione sancti Crucis] = BHL 4177

(Fol. 116r) [De sancto Iohanne apostolo ante portam latinam]

(Fol. 116v) [De letania maiori et minori]

(Fol. 117v) [De ascensione Domini]

(Fol. 120v) [De emissione Spiritus sancti]

(Fol. 123v) [De sanctis Gordiano et Epimacho]

(Fol. 124r) [De sanctis Nereo et Achilleo]

(Fol. 124v) [De sancto Pancratio]

(Fol. 125r) [De sancto Servatio] inc. ut BHL 7639k

(Fol. 127r) [De sancta Dympna] = BHL 2352 (deest prol.)

(Fol. 134r) [Dicto de festivitatibus. De tempore peregrinationis]

(Fol. 134r) [De sancto Urbano]

(Fol. 134v) [De sancta Petronilla]

(Fol. 134v) [De sanctis Marcellino et Petro]

(Fol. 135r) [De sanctis Primo et Feliciano]

(Fol. 135v) [De sancto Barnabo apostolo]

(Fol. 140v) [De sancto Vito]

(Fol. 141v) [De sancto Quirico et Iulita]

(Fol. 141v) [De sancta Marina virgine]

(Fol. 142r) [De sanctis Gervasio et Prothasio] = BHL 3520

(Fol. 143r] [De sancta Pelagia] cf. BHL 6605 (exc.). Inc. Pelagia merito desiderabile nobilis exemplum imitandi Christum

(Fol. 143v) [De sancta Iustina]

(Fol. 145r) [Expositio ascetica ex Vita sancti Antonii] = BHL 609 (exc.). Inc. In vita beati Antonii monachi etiam aliquae describuntur differentiae spirituum tam bonorum quam malorum

(Fol. 144bisr) Sermo. Inc. Venite, filii, audite me: timorem Domini docebo vos

(Fol. 145bisv] Sermo. Inc. Multi dicunt: «Quis ostendit nobis bona ?»

(Fol. 147r) [De quattuor praecipuis fidei articulis]

(Fol. 148r) [De sancta Christina]

(Fol. 149r) [De sancto Machario]

(Fol. 149v) [De sancta Eufemia]

(Fol. 150v) [De sancto Alexio]. Inc. Alexis nobilissimis natalibus Romae procreatus generosae ac speciosae sponsae est copulatus

(Fol. 151r) [De sancto Eligio] Epitome ex BHL 2474 et ex Legenda aurea. Inc. Eligius sanctus a patre Eutherio et matre Terrigia natus enarratur

(Fol. 152r) De sancta Barbara virgine = BHL 913

(Fol. 153v) De beato Nycholao confessore [Miracula] = BHL 6150, BHL 6154, BHL 6155 (init.), BHL 6211c et duo alia miracula

(Fol. 156r) De sancta Genovefa virgine = BHL 3338 (exc.)

(Fol. 158v) [De sagittario et philomena narratiuncula]. Inc. Sagittarius quidam aviculam parvam, nomine Philomenam, capiens, cum vellet eam occidere

(Fol. 159r) [De sancto Iohanne Baptista]

(Fol. 161v) [De sanctis Iohanne et Paulo]

(Fol. 162v) [De sancto Petro apostolo]

(Fol. 165v) [De sancto Paulo apostolo] = BHL 6578

(Fol. 172v) [De sancta Margarita] = BHL 5309

(Fol. 173v) In divisione apostolorum. Inc. Sicut Iacob, qui supplantator interpretatur, duodecim filios ad possidendam terram promissionis destinavit

(Fol. 174v) [De sancta Maria Magdalena] = BHL 5501

(Fol. 177v) [De sancto Iacobo apostolo]

(Fol. 181r) [De sancto Christophoro] = BHL 1779 (deest finis)

(Fol. 182v) [De septem dormientibus] (pauca verba)

(Fol. 182v) [De sancta Martha] = BHL 5548

(Fol. 183v) [De sancto Petro ad vincula] = BHL 6684 (deest finis)

(Fol. 185v) [De inventione corporis sancti Stephani]

(Fol. 187r) [De sancto Dominico] = BHL 2227 (deest finis)

(Fol. 188v) [De sancto Laurentio martyre] = BHL 4770

(Fol. 193r) [De sancti Ipolito]

(Fol. 194v) [De assumptione beate Virginis Marie] = BHL 5353

(Fol. 202r) [De sancto Bernardo] = BHL 1236

(Fol. 204v) [De sancto Bartholomeo]

(Fol. 207v) [De sancto Augustino] = BHL 796

(Fol. 213v) [De decollatione beati Iohannis Baptiste] [finis var.]

(Fol. 216v) [De sancto Egidie] = BHL 93 (epit.). Inc. Egidius sanctus natione graecus Athenis a praeclarissimis parentibus et christianissimis et ex stirpe regia progenitus

(Fol. 218v) [De sancto Remaclo]. Inc. Remaclus nomine et vita venerabilis vir ex Aquitaniae partibus oriundus fuit

(Fol. 219v) [De nativitate sancte Marie virginis] (exc.)

(Fol. 222v) [Quattuor miracula beate Marie virginis] = Mir. BMV 332, 1125, 1354

(Fol. 223v) [De exaltatione sancte Crucis] = BHL 4180

(Fol. 225v) [De sanctis Cornelio et Cypriano]

(Fol. 226r) [De sancto Lamberto] = BHL 4677-4681 (epit.). Inc. Lambertus nobilis genere sed fide nobilior

(Fol. 227v) [De sancto Matheo]

(Fol. 229r) [De sancto Mauritio et sociis eius]

(Fol. 230v) [De sanctis Cosma et Damiano]

(Fol. 231v) [De sancto Michaele]

(Fol. 235r) [De sancto Ieronimo] = BHL 3874

(Fol. 236v) [De sancto Remigio]

(Fol. 237bisr) [De sancto Francisco] = BHL 3130 (exc.)

(Fol. 237bisv) [De sancto Dionysio et sociis eius]

(Fol. 240r) [De sancto Luca] = BHL 4977

(Fol. 242v) De undecim mille virginibus = BHL 8430a (exc.; epit.). Inc. Fuit in Britanniae partibus rex quidam

(Fol. 243v) [De sancto Severino episcopo] = BHL 7648 (exc.). Inc. Severinus vir honestae vitae et praeclarae sanctitatis, dilectus Deo, Agrippinensi ecclesiae de consensu cleri et totius populi praedestinatus habebatur.

(Fol. 243bisv) [De sanctis Symone et Iuda] (var.)

(Fol. 245v) [De festivitate omnium sanctorum]

(Fol. 248v) [De commemoratione omnium fidelium defunctorum]

(Fol. 252v) [De sancto Eustachio] = BHL 2762

(Fol. 254v) [De sancto Huberto] = BHL 3994 (c. 1-6). Inc. Hubertus Deo devotus et honorandus praesul post obitum sanctissimi antistitis Lamberti

(Fol. 255v) [De sancto Leonardo] (exc.)

(Fol. 256r) [De sancto Martino]

(Fol. 259r) [De sancto Briccio] = BHL 1452 (var.). Inc. Hodie, karissimi, votis nostris fovere poscamus…

(Fol. 260r) [De sancta Elisabeth] inc. ut BHL 2509e

(Fol. 261r) [De sancta Cecilia]

(Fol. 263r) [De sancto Clemente] = BHL 1852

(Fol. 266v) [De sancta Katherina] = BHL 1667

(Fol. 270r) [Sermo de sancta Katherina]. Inc. Non est talis mulier super terram in aspectu, in pulchritudine, in sensu verborum

(Fol. 270v) Index sanctorum quorum Vita in hoc libro describitur

(Fol. 272v) Sequuntur aliquot questiuncule dubiorumque (?) breves resolutiones [Honorius Augustodunensis, Elucidarium]

(Fol. 273r) [Elucidarium, prologus]

(Fol. 273r) [Elucidarium, liber I]

(Fol. 280v) [Elucidarium, liber II]

(Fol. 287r) [Elucidarium, liber III]

(Fol. 294v) [Petrus Damianus, epistola 66] (exc.). Inc. Ad hanc ergo tu, venerabilis soror, assidue vicissitudinem satage…

(Fol. 298r) [De sancta Cruce]. Inc. Postquam Adam eiectus fuerat de paradiso agriculturam exercere coepit

(Fol. 299r) De uno qui per invidiam ymaginem Dei vulneravit = BHL 4231n